Detektor kryształkowy – wczesna odmiana diody z prostującym złączem metal-półprzewodnik. Fakt prostowania prądu przemiennego na takim złączu odkrył Karl Ferdinand Braun w 1874r. Procesy zachodzące na złączu opisał teoretycznie Walter Schottky w latach 20 XX w. Rozwinięcie teorii w latach 40 XX w. przez Williama Shockleya doprowadziło do zbudowania tranzystora ostrzowego. Tak, więc tranzystor ma w rodowodzie kryształek galeny.
Detektor kryształkowy był pierwszym elementem półprzewodnikowym stosowanym w technice. Wykorzystywano go jako odbiorczy element radiotechniczny w odbiornikach sygnałów telegrafii iskrowej, później również w odbiornikach fal modulowanych amplitudowo (modulacja AM).
Do jego budowy wykorzystywano kryształ półprzewodnika (stąd nazwa) – głównie naturalną galenę oraz kryształy syntetyczne.
Kryształ galeny niezbyt stabilnie pracował jako dioda, faktyczne złącze powstawało w miejscu styku cienkiego drucika stalowego z kryształem. Drucik osadzony był w manipulatorze umożliwiającym dotykanie nim do różnych miejsc na powierzchni kryształu w poszukiwaniu najbardziej czułych punktów.
Zaletą układu kryształkowego była niezależność od zasilania – całą energię odbiornik czerpał z anteny, co było też wadą tego odbiornika – był mało czuły i mało selektywny oraz wymagał dużej anteny i dobrego uziemienia.
Odbiornika kryształkowego słuchało się przy pomocy słuchawek o wysokiej sprawności (wysokoomowe słuchawki z cieńką membraną).
Rozwinięciem detektora kryształkowego jest dioda ostrzowa, masowo produkowana z germanu już w czasie II wojny światowej. Tak, więc dioda ostrzowa jest bezpośrednim potomkiem kryształka.
