GŁÓD - zjawisko, ciekawostki

WSTĘP

Podłożem uczucia głodu jest obniżenie stężenia takiego składnika pokarmowego jak np. glukoza, który jest rejestrowany przez ośrodki głodu i sytości w części mózgu zwanym podwzgórzem.

Ponieważ głód jest uczuciem bardzo nieprzyjemnym, na przestrzeni dziejów często był stosowany jako jedno z narzędzi do wymuszania zeznań i posłuszeństwa, a także zadawania dodatkowych cierpień więźniom i skazańcom.
Taka kara była dość często stosowana kilkaset lat temu w Europie wobec zbrodniarzy i chorych psychicznie. Jedna z popularniejszych metod uśmiercania polegała na zamurowywaniu żywcem lub wrzucaniu żywych ludzi do bezokiennej wieży w której jedyny istniejący otwór znajdował się w suficie.
Najlepszym przykładem takiej wieży w której zginęło dosłownie setki ludzi, jest słynna "wieża głodowa" w Paczkowie. (Paczków jest małym miasteczkiem w południowej Polsce, położonym kilkadziesiąt kilometrów na południe od Wrocławia.)


wieża głodowa

Owa średniowieczna wieża z Paczkowa pozostawała zamurowana do około lat 1950-tych, kiedy to miejscowe władze miejskie postanowiły przebić ją aby poprowadzić przez nią chodnik. Po przebiciu okazało się, że całą objętość tej wieży zajmowała bezokienna komora z maleńkim włazem w suficie. Komorę tą zaś zapełniały dosłownie setki ludzkich szkieletów zalegających ją na wysokość kilku metrów. Okazało się, że średniowieczne władze Paczkowa wrzucały do tej wieży przez owo jedyne okienko w suficie każdego kto im jakoś podpadł. Po wrzuceniu zaś do wieży ludzie ci po prostu umierali z głodu, pragnienia i braku światła.

Oczywiście, inne średniowieczne miasta wcale nie były lepsze. Przykładowo, w podziemiach miasta Kłodzka wyeksponowana jest zwiedzającym cela więzienna z kościotrupem. W celi tej uwięziono kogoś, po czym "zapomniano" go karmić czy uwolnić.



Cele podobne do tej z katedry w Kwidzyniu, "wieży głodowej" w Paczkowie, czy z podziemi w Kłodzku, czyli cele przeznaczone dla grzebania czy zamurowywania ludzi żywcem, istniały również w podziemiach warownego zamku w Miliczu, oraz w podziemiach średniowiecznego Milicza. Tyle tylko, że ludzie którzy w nich umierali nie zwrócili niczym na siebie uwagi społeczeństwa. Dlatego obecnie nikt nie wie o ich losie.

Wielkie klęski głodu, których doświadczyła ludzkość, doprowadziły m.in. do upadków wielu wspaniałych cywilizacji.

Pierwsza udokumentowana klęska głodu miała miejsce w Europie Zachodniej i wpłynęła na upadek Rzymu. Pomiędzy IV a VIII wiekiem n.e. populacja Rzymu zmniejszyła się o 90%, zarówno w wyniku niskich plonów jak i rozprzestrzeniającej się dżumy.

Wraz z rozwojem miast, problem głodu stał się, o ironio, „chlebem powszednim”. Od 1000 roku co kilkadziesiąt lat klęski głodowe nawiedzały kraje wysp brytyjskich.

Wielki Głód panujący w Europie w okresie 1315–1317 był pierwszą klęską tego typu, która rozprzestrzeniła się na cały Stary Kontynent. Wywołane głodem przestępstwa, choroby, dzieciobójstwo doprowadziły do znacznych problemów w społeczeństwie i wpłynęły na kryzys w postrzeganiu Kościoła katolickiego. Głód był zatem pośrednią przyczyną reformacji.

W latach 1601-1603 miała miejsce jedna z najgorszych klęsk głodu w całej historii Rosji. Zginęła wówczas niemal jedna trzecia mieszkańców tego kraju. Klęska ta rozszerzyła się na Estonię, zbierając również ogromne żniwo wśród mieszkańców tego kraju.
Fale głodu zabiły w ciągu wielu stuleci znaczną część populacji Azji, przede wszystkim Indii i Chin. W 1630- 1632 brak żywności pozbawił życia ponad 2 miliony ludzi. Klęska ta dotarła także do Chin, gdzie przyczyniła się do upadku dynastii Ming w 1644 roku.

Wielki głód w Bengalu między 1769 a 1773 zabił ponad 10 milionów mieszkańców dzisiejszych Indii i Bangladeszu. Prócz susz i niskich plonów, powodem tej tragedii była nieumiejętna polityka kolonizatorów brytyjskich.

W przypadku Wielkiego Głodu w Irlandii w latach 1845-1849 ze Stanów Zjednoczonych dotarła do Irlandii zaraza ziemniaka, która dziesiątkowała zbiory. Liczbę ofiar tej klęski szacuje się na około 1,5 miliona. Duża część społeczeństwa wyemigrowała wówczas do Stanów Zjednoczonych.


Statek śmierci. Pomnik upamiętniający emigrację za chlebem z Irlandii do Ameryki po Wielkim Głodzie w latach 1845-1849[/size]

Panujący na Ukrainie „Hołodomor” (Wielki Głód na Ukrainie) w latach 1932-1933 spowodowany był represjami władz państwa. Kolektywizacja rolnictwa została niechętnie przyjęta w wielu krajach ZSRR, szczególnie na Ukrainie. W związku z tym rozpoczęto agresywne postępowanie wobec chłopów. Zabierano im zboża, a chowanie zbiorów groziło surowymi karami.

Pozbawione żywności społeczeństwo szukało jedzenia wszędzie, a władze wypuściły dekret mówiący o tym, że zerwanie choć jednego kłosa grozić będzie karą śmierci lub 10 lat łagru. Archiwa podają, że w samym tylko marcu ’22 z ulic jednego tylko miasta – Odessy, usunięto około 1300 ciał. Jednej tylko nocy, z 27 na 28 maja odnaleziono około 700 porzuconych dzieci na ulicach miasta.



„Hołodomor” spowodował śmierć niemal 8 milionów ludzi! Był także przyczyną nieludzkich zachowań, w tym kanibalizmu.
Gdy zabrakło pożywienia (świadkowie wspominają, że ziemia była zupełnie ogołocona z roślin), zaczęto jeść ciała zmarłych z głodu, a nawet mordowano dla ludożerstwa. Zdarzało się, że oszaleli z głodu rodzice mordowali i jedli własne dzieci. Jeden ze świadków ze wsi Ryżawka na Humańszczyźnie wspomina, że w jednej z chat zastano kobietę gotującą głowę trzyletniej córki. Dobrze znany jest przypadek Ukrainki, matki dwójki dzieci – Ksenii Bołotnikowej, która zamordowała swoją córeczkę, by ją zjeść i nakarmić synka, który był w lepszym stanie. Mówi się, że w tym czasie w Ukrainie w wielu miejscach handlowano ludzkim mięsem.




Etiopia jest krajem, z którym nieodłącznie kojarzy się biedę i klęski głodowe. W latach 1984-1985 doszło tam do klęski głodu, która dotknęła 8 milionów osób, zabijając ponad milion ludzi.

Ostatnia z wielkich klęsk głodu miała miejsce w Chinach, w okresie 1959- 1961. Reformy wprowadzone przez chińskiego przywódcę komunistycznego Mao Tse-tunga doprowadziły do śmierci 15 - 43 milionów ludzi (nadal trudno ustalić realną liczbę ofiar). Z tego od 1 do 3 milionów ludzi popełniło samobójstwa, a nawet 2,5 miliona pobiły na śmierć partyjne kadry. Zwyczajnych ludzi zmuszano do potwornych rzeczy – na przykład do pracy nago w środku zimy, bo w przeciwnym razie nie dostaliby swoich „punktów” [zastępujących pieniądze]. Pewnego ojca zmuszono do pogrzebania żywcem własnego syna, ponieważ dziecko ukradło trochę ziarna.

Innemu głodującemu chłopu, Wang Ziyou, „odcięto jedno ucho, nogi związano metalowym drutem, na plecy założono mu 10-kilogramowy kamień, a potem wypalono piętno gorącym żelazem – była to kara za wykopanie słodkiego ziemniaka”. Inni desperacko walcząc o przeżycie sprzedawali dzieci za miskę ryżu albo jedli trawę, korę, błoto czy zwłoki. Donoszono o aktach kanibalizmu. W jednej z wiosek urzędnicy odkryli mężczyznę duszącego na ogniu garnek z ludzkim mięsem. W Chinach okres ten jest oficjalnie nazywany „trzema latami katastrof naturalnych” i mało kto zna jego prawdziwą historię.

Pod koniec lat 60. minionego stulecia ponad milion osób zabił głód także na terytorium nieistniejącego już państwa - Biafry, w wyniku wojny z Nigerią.

Śmieć głodowa – opis

Podczas II wojny światowej panujące nieludzkie warunki życia, stworzyły ogromne możliwości do badań naukowych. Grupa lekarzy, pracujących w dzielnicy żydowskiej, rozpoczęła badania nad głodem. Jak zapisali w notatkach: jeszcze nigdy medycyna nie dysponowała tak obfitym materiałem badawczym.


Ulica w Warszawskim getcie

Mechanizm śmierci głodowej w latach czterdziestych XX wieku był niejasny. Ludzie umierali w różnych sytuacjach: Niektórzy zasypiali na ulicy z kęsem chleba w ustach lub w czasie próby wysiłku fizycznego, na przykład w czasie biegu za zdobyciem chleba.

Doktor Teodozja Goliborska, jedyna, która ocalała z owej grupy lekarzy-badaczy, zajmowała się badaniami przemiany spoczynkowej materii u ludzi głodnych. Po wojnie wyniki swych obserwacji opublikowała w pracy naukowej pt.: „Choroba głodowa. Badania kliniczne nad głodem wykonane w getcie warszawskim w 1942 roku”.


Dziecko z warszawskiego getta, które zmarło z głodu

Pierwsze objawy głodu to zmęczenie, dezorientacja, obniżony popęd seksualny, obniżona odporność i drażliwość. Niedobory kaloryczne przeciągające się w czasie stanowią przyczynę niedożywienia. Dalsze niedożywienie ilościowe prowadzi to do powstawania deficytu energetycznego w organizmie. Proces ten w początkowym okresie nie zawsze powoduje objawy chorobowe. Najpierw następuje utrata nadmiaru tkanki tłuszczowej i ludzie wyglądają młodziej. Niedożywienie jakościowe jest znacznie groźniejsze.

Przewlekłe niedobory niektórych składników odżywczych stanowią zagrożenie dla zdrowia człowieka. Brak w jedzeniu następujących składników mineralnych i witamin powoduje u ludzi dorosłych i dzieci :
• brak witaminy A - wywołuje ślepotę, powszechnie występuje ona w Indiach
• brak witaminy D - wywołuje rachityzm ( choroba występująca u dzieci, której przyczyną jest niedostatek wapnia w organizmie, powodujący skrzywienie kości ), krzywicę ( powoduje zmiany w układzie kostnym i zaburzenia rozwojowe )
• brak witaminy B - wywołuje zanik mięśni, paraliż
• brak witaminy C - wywołuje szkorbut ( samoistne krwawienia, bóle mięśni, stawów i kości (wynik krwawień), patologiczne złamania, ogólne osłabienie, zapalny przerost dziąseł, chwianie się i wypadanie zębów, słabe gojenie ran, depresja )
• brak żelaza - wywołuje anemię
• brak jodu - powoduje zakłócenia w funkcjonowaniu tarczycy

Najczęstszymi oznakami niedożywienia są bladość, wychudzenie, bóle brzucha, dopytywanie się o jedzenie, obniżenie dyspozycji do nauki, apatia lub niemożność skupienia na jednej czynności. Jest to niedożywienie typu marasmus. Stan psychiczny charakteryzuje się ubóstwem. Ludzie stają się ospali, są senni, lecz na widok jedzenia reagują agresywnością. Waga ciała bywa ponad połowę mniejsza od normy, obniżona jest przemiana materii.



Kolejnym etapem jest choroba określana jako kwashiorkor. Spowodowany jest brakiem białka w pożywieniu. W tym etapie następują daleko posunięte zmiany, zachwiane jest także prawidłowe poczucie łaknienia. Skóra chorych jest blada, a niekiedy nawet bladosina. Paznokcie przybierają kształt szponowaty. Najpierw pojawiały się obrzęki na twarzy, w okolicach powiek, oraz na stopach, a następnie występowała opuchlizna całych powłok skórnych. Z tkanki podskórnej po nakłuciu wydobywał się płyn. Zamiast tkanki tłuszczowej występuje woda; zanika tkanka mięśniowa. Po naciśnięciu skóry palcem pozostaje dołek. Jest to tzw obrzęk głodowy, wywołany zmniejszeniem poziomu białek we krwi.



Włosy odbarwiają się i prostują. Następnie osoba cierpiąca na kwashiorkor traci włosy.Dalsze głodzenie prowadzi do halucynacji, drgawek, konwulsji i nieregularnego tempa bicia serca. Zaburzona jest gospodarka wodna, w związku z tym może pojawić się także biegunka.

Do innych symptomów zalicza się także powiększenie ślinianek, ginekomastię oraz hipogonadyzm. Głodzenie prowadzi także do stłuszczenia wątroby, co z kolei może wywołać marskość tego narządu. Twarze chorych są bez wyrazu. Na całym ciele, zwłaszcza u kobiet, pojawia się obfity meszek oraz długie rzęsy na powiekach.
Nieleczony kwashiorkor zawsze prowadzi do śmierci, gdyż wycieńczony organizm nie przyjmie już żadnego pokarmu.

Z czasem, gdy nie wystarcza rozkładanie własnej tkanki tłuszczowej organizmu, człowiek słabnie i popada stopniowo w śpiączkę.

Śmierć z głodu następuje powoli, prawie niedostrzegalnie, przypomina śmierć fizjologiczną ze starości. Dodatkowo nie przyjmowanie wody przyspiesza śmierć i zwiększa cierpienia wskutek zatrucia organizmu.

Ludzie w różnym wieku są mniej lub bardziej odporni na głodzenie. Świat zna wielu religijnie i politycznie zmotywowanych rekordzistów. Ghandi w wieku siedemdziesięciu lat wytrzymał bez jedzenia aż 21 dni. Ludzie zagubieni, np. w jaskiniach są także w stanie wytrzymać 2-3 tygodnie. Według lekarzy zdrowy, silny człowiek jest w stanie przeżyć bez przyjmowania pokarmu aż 8 tygodni, pod warunkiem, że ma dostęp do wody pitnej, gdyż bez dostępu do niej można przeżyć ok. 7 dni.

W badaniach nad głodem podczas II wojny światowej uwzględniono także materiał sekcyjny – przepadano 3282 zmarłych.


wywózka zwłok w getcie


ciała z getta

Lekarze stwierdzili, że barwa skóry ludzi, zmarłych w wyniku śmierci głodowej, była najczęściej blada lub trupioblada, a w 17 procentach przypadków – ciemna bądź brunatna. Najczęściej występował obrzęk na kończynach dolnych, rzadziej – tułowia i kończyn górnych. Z wyciągniętych wniosków końcowych wynikało, że ludzie o skórze bladej byli bardziej podatni na obrzęki. Przeprowadzone sekcje zwłok wykazały, że w wyniku powolnej śmierci głodowej następował zanik poszczególnych organów wewnętrznych, najczęściej serca, wątroby, śledziony i nerek. Wątroba zmarłych ważyła zaledwie 56 gramów (u człowieka zdrowego waga wątroby wynosi około 2 kilogramów). Kości stawały się gąbczaste i miękkie. Najniższa, zanotowana, waga serca wynosiła 110 gramów. Nie stwierdzono natomiast przypadków zmniejszania się wagi mózgu, który u wszystkich badanych ważył około 1300 gramów.


Koniec